De oorlog in Oekraïne maakt meer dan ooit duidelijk hoe gevaarlijk het verspreiden van nepnieuws is. Hoe kan het bestaan dat langs een geografische grens mensen aan de ene kant ervan een totaal ander beeld hebben van wat zich werkelijk afspeelt dan mensen aan de andere kant? Wat kun je nog geloven en wat niet?
Het baart vele mensen zorgen. We zagen het al bij de Amerikaanse verkiezingen, hoe Trump zijn aanhang mobiliseerde met nepnieuws. Het bleek een giftige cocktail die mensen opzet tegen elkaar en verdeeldheid zaait. Voor velen is het nu al een nachtmerrie Trump eventueel straks terug te zien op het wereldtoneel, samen met een man als Poetin.
Poetin
Poetin gaat nog een stap verder. Hij combineert het aantoonbaar verspreiden van nepnieuws met het beheersen van de media in zijn land. Inwoners van zijn land die kritiek uiten worden met harde hand aangepakt en zo monddood gemaakt. We kennen allemaal het lot van Navalny. Open platforms als Facebook en YouTube worden geweerd, er wordt gebouwd aan Russische alternatieven voor deze media. Kortom, Russen zijn volledig in de greep en afhankelijk van het nieuws wat door de staatsmedia wordt verspreid. Poetin legitimeert ermee in eigen land het ingrijpen in Oekraïne. Zo zijn twee parallelle werkelijkheden ontstaan. Verdeeldheid en ongekend geweld in Europa zijn het gevolg met de Oekraïense bevolking als grootste slachtoffer. Met beelden van de oorlog wordt door partijen propaganda bedreven, passend bij de eerdere retoriek. Wel of geen slachtoffers, wel of geen burgerdoelen, et cetera. De serieuze journalistiek wringt zich in allerlei bochten om nieuws geverifieerd te krijgen. Als buitenstaander weet je bijna niet meer wat je kan en moet geloven.
Lubach
Met de nieuwste technologie zijn we sneller geïnformeerd, maar dat is niet zonder gevaar. Want ook valse informatie kan makkelijk worden verspreid en doelbewust mensen misleiden. Daarnaast werken social media met algoritmen die ervoor zorgen dat je bevestigd wordt in wat je al weet of denkt te weten. Je blijft doorklikken en langer kijken, zo lever je meer geld op voor adverteerders. Dat is het verdienmodel van de internetbedrijven. Arjan Lubach legde in 2020 in zijn programma treffend uit hoe deze “Fabeltjesfuik” werkt. Lubach: “Hoe langer mensen in die fuik zitten, hoe meer ze openstaan voor radicale ideeën die ze nog niet hadden”.
Nieuwscheck
Lukt het jou nog nepnieuws van echt nieuws te onderscheiden? Nieuwe technieken maken het steeds moeilijker om nepnieuws te herkennen. Zogenaamde deepfake video’s leggen bijvoorbeeld bekende mensen woorden in de mond die zij niet hebben uitgesproken. Gebruik je gezonde verstand en vraag je bij nieuws het volgende af:
-Is de URL geloofwaardig, wie kunnen hier berichten plaatsen?
-Wie heeft het bericht geschreven?
-Wie verspreid het bericht en is dit betrouwbaar?
-Lees niet alleen de schreeuwende kop maar ook de rest van het bericht. Veel fake nieuws herken je aan alarmerende titels als “Oh mijn god” of “Breaking news”.
-Wanneer is het bericht geschreven?
-Worden er bronnen genoemd en zijn die te checken?
Wees op je hoede, het is niet altijd zoals het lijkt. Van bekende nieuwssites wordt de vormgeving gekopieerd om daarmee een betrouwbaar beeld op te roepen. Laat je niet misleiden en kijk goed naar de rest van het bericht of de video.
01.03.2022/ ZoTekst – Peter Pels voor Club BENG
